مشاوره انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری

با توجه به رشد فزاينده ي علم و فن آوري در دنيا، به نظر مي رسد نقش پژوهش روز به روز برجسته تر مي شود. ظاهراً، كشور ما هم چند سالي است كه امر پژوهش را جدي گرفته است و دولت و مسئولان به تشويق بيشتر پژوهشگران پرداخته‌اند. در اين ميان، يكي ازمشكلاتی كه دانشجويان و محققين با آن روبه رو هستند مشكل اصول و نحوه نگارش صحيح یک مقاله علمی است. شما اگر انديشه‌اي خاص را در يكي از حوزه هاي دانش بشري، مثل علوم پايه، علوم مهندسي، علوم انساني و علوم مذهبي، بررسي، نقد و تبيين كنيد و حاصل كارتان را در قالبي خاص و با قواعدي معين بنويسيد، صاحب يك مقاله شده‌ايد. اما اين قالب خاص و قواعد معين چيستند؟ هر نوشته اي، به عنوان مثال داستان كوتاه، قالب يا قالب هاي مخصوص به خود را دارد. مقاله نيز در ميان نوشته هاي مختلف، شخصيت خاص خود را داراست.

به طور کلی خدمات موسسه دانشیاران شریف در حوزه نگارش مقاله شامل موارد زیر است:

	انتخاب موضوع و نگارش حرفه ای مقاله در تمامی رشته ها و موضوعات و به دو زبان انگلیسی و فارسی.
	استخراج مقاله از پایان نامه و یا سایر متون پژوهشی.
	بازنویسی مقالاتی که در داوری یک یا چند ژورنال تخصصی رد (reject) شده اند.
	تبدیل مقالات فارسی به مقالات استاندارد انگلیسی توسط متخصصین انگلیسی زبان و با در نظر گرفتن ترمینولوژی هر رشته.
	ویرایش و اعمال اصلاحات بر روی مقالات فارسی یا انگلیسی آماده و انطباق آنها با استانداردهای محتوایی و ساختاری لازم برای ژورنالهای معتبر .
	نگارش مقالات در سطوح متوسط تا بسیار بالا بسته به سطح کار پژوهشی صورت گرفته.
	نگارش انواع مقالات از جمله مقالات علمی ترویجی، مقالات علمی پژوهشی، مقالات ISC، مقالات ISI، مقالات JCR، مقالات مروری (Review)، مقالات Survey، مقالات کنفرانسی (Proceeding)، فصول کتاب (Book Chapters) و … .
	تصحیح و تکمیل مقالات نگارش شده.

اصول نگارش مقاله

نگارش یک مقاله علمی شامل مراحل زیر می باشد:

1) تصميم به پژوهش، و انتخاب موضوع كلي

2) بررسي و تحليل موضوع به لحاظ ارزشمندي و امكان پذيري

3) تعيين يك برنامه (جدول) زماني براي انجام كار

4) جست و جو براي يافتن منابع پايه و اطلاعات زمينه اي و يافتن اطلاعات مرتبط (تهيه كتابشناسي مقدماتي) و مطالعه منابع اصلي و كليدي براي محدود كردن موضوع و رويكرد مقاله

5) تدوين ساختار كلي و نگارش مقاله

6) ارزيابي نهايي مقاله

7) تدوين نهايي مقاله براي ارسال

1) مرحله اول: تصميم به پژوهش، و انتخاب موضوع كلي

انتخاب موضوع مهمترين بخش در مقاله نويسي است. دانشجويان زيادي علاقمند به پژوهش و نوشتن مقاله هستند، اما هميشه در انتخاب موضوع پژوهش دچار مشكل هستند. در قسمت زير به برخي از منابعي كه مي تواند در انتخاب موضوع به دانشجويان كمك كند، آورده شده است:

	مطالعه اجمالي در برخي زمينه هاي مورد علاقه و مهم مثل اولويت هاي پژوهشي دانشگاه ها و مراكز علمي
	جستجو در برخي پايگاه ها و نيز اينترنت تحت عبارت موضوعات پژوهشي و يا اولويت هاي پژوهشي و يا مباحث پژوهشي و يا پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر
	در مورد كنفرانس ها و سمينار ها، نگاه به محورهاي آنها
	مراجعه به قسمت پيشنهاد براي پژوهش هاي بعدي در فصل آخر پايان نامه هاي دانشجويي
	مشورت با استادان و ساير افراد آگاه و منتقد در مورد موضوع هاي قابل قبول و مطرح

2) مرحله دوم: بررسي و تحليل موضوع به لحاظ ارزشمندي و امكان پذيري

پس از انتحاب موضوع نوبت به تحليل موضوع مي رسد، تحليل موضوع به فرد كمك مي كند تا ميزان ارزشمندي و امكان پذير بودن پژوهش را مشخص كند. نكات مهم در تحليل موضوع عبارتنداز:

	علاقمند بودن به موضوع
	نو بودن موضوع (تكراري و يا تقليدي صرف نباشد.)
	ارزشمند بودن موضوع: مطرح بودن در سطح رشته، ملي يا منطقه اي يا جهاني
	منطقي بودن و نه فريبنده بودن
	كاربردي بودن (در مورد پژوهشهاي غيربنيادي): امكان استفاده از نتايج در كوتاه مدت يا ميان مدت (بتواند به يك نياز مهم جامعه پاسخ دهد)
	مطرح بودن به منزله مسأله (امكان تعريف يك مسأله جديد مبتني بر پيشينه پژو هش يا تجربيات حرفه اي و شخصي)
	امكان طرح و تعريف سؤال يا فرضيه بر اساس مسائل عملي يا نظري
	براي پاسخ به سئوالها، راه حل علمي و روش مناسب وجود داشته باشد.
	امكان عملي اجراي پژوهش
	انجام مراحل پژوهش با دشواري غيرعادي همراه نباشد.
	مطالعات نظري و دستيابي به منابع براي مطالعه امكان پذير باشد.
	نمونه جامعه مورد پژوهش قابل دسترس باشد.
	شيوه گردآوري اطلاعات (توزيع پرسشنامه و يا مصاحبه و يا راه هاي ديگر) در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد.
	امكان انجام پژوهش، به لحاظ روش پژوهش (وجود يك يا چند روش براي آزمون كردن) وجود داشته باشد.

3) مرحله سوم: تعيين يك برنامه (جدول) زماني براي انجام كار

مراحل تدوين مقاله را به بخش هاي مختلف تقسيم كرده و به هركدام زمان لازم را اختصاص دهيد. و در صورت محدوديت زماني در ارائه مقاله، دامنه پژوهش را بنحوي انتخاب و برنامه ريزي كنيد كه مقاله در موعد مقرر آماده گردد.



4) مرحله چهارم: جستجو براي يافتن منابع پايه و اطلاعات زمينه اي

هدف از بررسي متون مطالعه منابع اصلي و كليدي براي محدود كردن موضوع و بررسي پژوهشهاي مشابه و جلوگيري از دوباره كاري است. همچنين بررسي متون به پژو هشگر كمك مي كند تا اطلاعات مرتبط با موضوع را يافته و به وي براي تهيه ابزار پژوهش كمك مي كند.

برخي از سايت هاي انگليسي مهم براي دسترسي به مقالات:

	www.sciencedirect.com
	www.ieeexplore.ieee.org
	www.springerlink.com
	portal.acm.org

برخي از سايت هاي فارسي مهم براي دسترسي به مقالات:

	www.sid.ir
	www.magiran.com
	www.civilica.com

5) مرحله پنجم: تدوين ساختار كلي مقاله و نگارش مقاله

هر مقاله علمي عموماً از قسمت هاي مختلف به شرح زير تشكيل مي شود كه در مورد هركدام توضيح داده خواهد شد [9].

1. عنوان، نام و عنوان نويسنده

2. چكيده

3. مقدمه

4. متن اصلي (بدنه مقاله)

     4.1. تعریف و بیان مسأله

     4.2. ادبیات موضوع

     4.3. فرضیات

     4.4. مدلسازی

     4.5. حل مدل و ارائه مثال نمونه

     4.6. تجزیه و تحلیل نتایج

5. بحث و نتيجه گيري

6. فهرست منابع

5-1) عنوان و نام و عنوان نویسنده

در انتخاب عنوان لازم است موارد زیر رعایت شود [8]:

-	- عنوان باید حتی المقدور بیانگر محتوای مقاله و متناسب با آن باشد. البته تهیه چنین عنوانی کاری آسان نیست ولی حتی المقدور عنوان را طوری انتخاب کنید که خواننده با خواندن آن تا حدودی حدس بزند که چه می خواهید بگویید. نکته ی دیگر اینکه عنوان باید متناسب با متن باشد. فرض کنید عنوان مقاله ای روش های انتقال تکنولوژی است. ما انتظار داریم با مطالعه ی این مقاله همه یا لااقل مهمترين روش هاي انتقال تكنولوژي را بياموزيم. حال فرض كنيد نويسندة اين مقاله چند روش مهم انتقال تكنولوژي را از قلم انداخته باشد، در اين صورت عنوان انتخاب شده براي مقاله نوعي اغراق است. مقاله نويسي مثل كشيدن تصوير هيكل يك انسان است. هيچ گاه سر اين انسان را خيلي بزرگتر يا خيلي كوچكتر از تنش نكشيد . اگر در همين مقاله نويسنده فقط بطور خلاصه به معرفي روش هاي انتقال تكنولوژي همت گمارده، واجب است فروتنانه عنوان مقاله اش را اينگونه انتخاب كند: مروري كوتاه بر روش هاي انتقال تكنولوژي يا آشنايي كلي با رو شهاي انتقال تكنولوژي.
-	- گاهي استفاده از عنوان فرعي راه گشا است. نكتة ديگري وجود دارد كه به كار گرفتن آن قدرت مانور شما را در جذب خواننده بيشتر مي كند و آن كمك گرفتن از عنوان فرعي مقاله است. به عنوان مثال فرض كنيد مي خواهيم در مقاله اي آراي سه تن از صاحبنظران را دربارة تعريف تكنولوژي نقد و بررسي كنيم . در چنين موردي يك پيشنهاد خوب اين است كه عنوان اصلي مقاله را سه تعريف از تكنولوژي انتخاب كنيم و ذيل اين عنوان با فونتي كوچكتر عنوان فرعي را بياوريم: تبيين، بررسي و نقد آراي الف، ب و ج دربارة تعريف تكنولوژي. (بجاي الف، ب و ج اسامي صاحبنظران را مي نويسيم). بار اصلي بر دوش عنوان فرعي گذاشته شده است ولي در عوض عنوان اصلي اين فرصت را مي يابد كه به علت كوتاه بودن و پيچيده نبودن آسانتر دلربايي كند.
-	- تحليل و پردازش عنوان براي خواننده در نگاه اول بايد آسان باشد. تحليل و پردازش عنوان مقاله در نگاه اول نبايد انرژي ذهني زيادي از خواننده تلف كند . سعي كنيد تا جايي كه امكان دارد عنوان مقاله طولاني نباشد. عنوان كوتاه هم راحت تر در ذهن مي ماند و هم راحت تر تحليل و پردازش مي شود. ضمنًا سعي كنيد در عنوان نويسي از لغات و كلمات همه فهم تري استفاده نماييد. البته اين امر نسبي است و بستگي به سطح معلومات مخاطبان مقاله دارد. مثلاً اگر مخاطبان مقالة شما اساتيد دانشگاه باشند، استفاده از لغات مشكل و پيچيده در حدي كه اكثر اساتيد دانشگاه آنها را بفهمند اشكالي ندارد.
-	: خيلي خوب است كه عنوان به تنهايي خواننده را به مطالعة مقاله ترغيب كند. به عنوان هاي زير توجه بفرماييد ارمغان مديريت تكنولوژي: ثروت و قدرت-         بر زمان مديريت كنيد!-         ربع قرن سياست علم و تكنولوژي در عرض ده دقيقه-         انسان در زندان نامرئي تكنولوژي-         ده اشتباه رايج مديران-         و ...-        هر كدام از اين عناوين به نحوي خواننده را به مطالعه ترغيب مي كند براي اينكه استعداد عنوان نويسي در شما شكوفا شود مي توانيد در اوقات فراغت سري به كتابفروشي ها بزنيد و از پشت ويترين عنوان كتابها را با تأمل بخوانيد. چه ظرافت و ذوقي درانتخاب آنها به كار رفته است؟!

در انتخاب عنوان مقاله بايد ظرافت، خلاقيت، ابتكار و اختصار را بكار برد. عنوان مقاله بايد نشان دهنده اطلاعات مقاله و گيرا و رسا بوده و در نظر اول معني خود را روشن سازد. عنوان مقاله مولفه مهمي در معرفي مقاله از طريق موتورهاي جستجو گر اينترنتي مي باشد.

:بعد از عنوان مقاله و قبل از نگارش چكيده، نام و عناوين و رتبه ي علمي نويسندگان مقاله آورده مي شود. شيوه نگارش اسم نويسندگان با ملاحظات زير انجام مي شود

	1.  اگر مي خواهيد مقاله اي را به مجله اي براي چاپ بفرستيد بايد دقيقاً از فرمت ارايه شده براي اسم نويسندگان، پيروي كنيد.
	2.  نام و فاميل در زير عنوان مقاله و وضعيت و آدرس نويسندگان در پانويس صفحه قيد مي گردد.
	3.  نام و فاميل و وضعیت علمی و ايميل نويسندگان بعد از عنوان مقاله آورده می شود. در توضیح وضعیت علمی از اصطلاحاتی چون استادیار، دانشیار، کارشناس ارشد (مربی) رشته و دانشگاه مورد نظر یا دکتری یا دانشجوی دکتری یا یا کارشناسی ارشد رشته و دانشگاه مورد نظر و عضو هیئت علمی دانشگاه و یا دانشکده مورد نظر استفاده می شود.

5-2) چکیده

بعد از اینکه عنوان مقاله، خواننده را جذب کرد، به او حق دهید که قبل از شروع به مطالعه ی متن و صرف وقت و حوصله ی زیاد، بخواهداز اینکه شما در این مقاله چه گره ای را گشوده اید، آگاه شود.

اكنون شايد پرسشي در ذهنتان نقش بسته است: اگر بتوانيم حرف اصلي مان را در چند سطر بيان كنيم ديگر متن مقاله براي چيست؟ و اصلاً آيا مي توان چنين كاري كرد يا خير؟ بايد به اين نكته توجه داشته باشيد كه شما چكيده را براي خوانندة حرفه اي مي نويسيد. اشكالي ندارد كه در نوشتن چكيده، متنتان اندكي ثقيل و بي مقدمه باشد. خوانندة حرفه اي اين حق را به شما مي دهد كه حرف اصلي تان را هرچند كه اندكي غامض و بي مقدمه باشد، در اول مقاله بياوريد تا او ببيند آيا متنتان به درد او مي خورد ي ا خير؟ يك مثال مي زنيم تا مطلب آشكارتر گردد. معمولاً تلقي عموم اين است كه تكنولوژي زاييدة علم است و از لحاظ تاريخي علم مقدم بر تكنولوژي است. فرض كنيد مؤلفي اين عقيده را نقد و بررسي كرده و به اين نتيجه رسيده است كه، برخلاف نظر عموم، از لحاظ تاريخي تكنولوژي بر علم مقدم است. او عنوان مقاله اش را اينگونه انتخاب مي كند: تقدم تاريخي تكنولوژي بر علم. مؤلف پس از اين عنوان مي تواند خلاصه مقاله اش را چنين بنويسد: "تلقي عموم اين است كه علم از لحاظ تاريخي بر تكنولوژي مقدم است و نيز اعتقاد بر اين است كه تكنولوژي زاييدة علم است. ما در اين مقاله اين انديشه را به چالش طلبيده ايم و بر اساس پژوهش هاي تاريخي لين وايت نشان داده ايم كه تقدم تاريخي علم بر تكنولوژي نقض مي شود و مي توان در تاريخ، تكنولوژي هايي را يافت كه زاييدة علم نبوده اند".

اين نمونه اي از يك خلاصه بود. حالا ببينيد براي متن مقاله چقدر حرف ناگفته باقي مانده است: منظور از تكنولوژي چيست؟ منظور از علم چيست؟ تقدم تاريخي يعني چه؟ لين وايت كيست و چه كرده است؟ چگونه از پژوهش هاي تاريخي لين وايت چنين استنتاجي مي توان كرد؟ چند نمونه از تكنولوژ يهايي كه مقدم بر علم بوده اند، كدام ها هستند؟ اين نتيجه گيري تازه، آراي كدام يك از صاحبنظران را زير سوال مي برد و چرا؟ و ....

به طور کلی بهتر است در چکیده مقاله به ترتیب روي سه نکته اصلی زیر تأکید و اطلاعاتی در باره آنها ارائه شود [4]: 1) اهمیت موضوع، 2) روش شناسی پژوهش و 3) نتایج کلان مقاله.

چكيده، خلاصه جامعي از محتواي يك گزارش پژوهشي است كه همه مراحل و اجراي اصلي پژوهش را در خود دارد. هدف ها، پرسش ها، روش ها، يافته ها، و نتايج پژوهش، به اختصار در چكيده آورده مي شود . مطالبي كه در چكيده آورده مي شود بايد بدون ار زشيابي و نقد و از زبان خود مولف و بدون نقل قول و به صورت فعل ماضي آورده شود . چكيده نبايد قبل از تهيه گزارش مقاله تنظيم گردد . طول چكيده بستگي به فرمت مجله يا سمينار و... مورد نظر دارد ولي عموماً بين صد تا 150 كلمه پيشنهاد مي گردد . براي نگارش چكيده دو روش وجود دارد [5]:

1- چكيده ساختاري : در چكيده ساختاري عناوين فرعي زير به ترتيب در چكيده عنوان مي شوند

الف) زمينه ب) هدف ج) روشها د) يافته ها و) نتايج ه) واژگان كليدي

2- چكيده غير ساختاري : چكيده غير ساختاري نظم سيستماتيك چكيده ساختاري را دارد ولي تنها تفاوت آنها اين است كه عناوين فرعي در چكيده غير ساختاري ارايه نمي شود. عموماً از چكيده غير ساختاري استفاده نمي شود.

حال عناوين يك چكيده ساختاري را مرور مي كنيم:

الف) زمينه (Background) : منحصراً در يك جمله (در دو ونيم سطر تايپي) به بيان شرايط و حالات مسئله، سابقه تاريخي يا اهميت موضوع پرداخته مي شود.

ب) هدف (Objectives) : منحصراً طي يك جمله هدف خود را از نگارش مقاله بيان مي كنيم.

ج) روشها (Methods) : طي يك يا دو جمله به نوع پژوهش، جامعه، نمونه، ابزار گردآوري اطلاعات، علم آمار و نرم افزار كامپيوتري احتمالي اشار ه مي كنيم. درصورتيكه نوع پژوهش ما از نوع تحقيقات كتابخانه اي باشد نيازي به اين قسمت ضروري به نظر نمي رسد.

د) يافته ها (Findings) : يافته ها قسمت عمده حجم چكيده را به خود اختصاص مي دهد و در آن با ذكر اعداد و ارقام خلاصه اي از يافته هاي پژوهش خود را ارايه مي دهيم و مي تواند سه يا چهار جمله باشد.

و) نتايج (Results) : منحصراً در يك جمله پژوهشگر به مواردي از قبيل جمع بندي از يافته ها، تعميم، آينده نگري و پيشنهادات مي پردازد. نكته مهم اين است كه همواره در نتيجه گيري اعم از نتيجه گيري چكيده يا نتيجه گيري كل مقاله ارائه هر گونه اعداد و ارقام ممنوع است.

ه) واژگان كليدي (Keywords) : معمولاً در انتهاي چكيده، واژگان كليدي پژوهش را بيان مي كنند تا به خواننده كمك كند پس از خواندن چكيده و آشنايي اجمالي با روند تحقيق، چه مفاهيم و موضوعاتي در اين مقاله مورد توجه قرار گرفته است. معمولاً با توجه به حجم مقاله پنج تا هفت كلمه واژه كليدي در هر مقاله بيان مي شود. وجود واژگان كليدي براي جستجوي اينترنتي مقاله بسيار مفيد است.

5-3) مقدمه

بلافاصله پس از چكيده مقاله، بخش مقدمه يا معرفي آغاز مي شود. در اين بخش موارد زير منظور مي شوند:

	پيشينه مسأله مورد پژوهش
	جايگاه مسأله مورد پژوهش در رابطه با پژوهش هاي مربوط به آن
	سوابق و پيشينه مورد پژوهش
	هدف پژوهش وفرضيه يا فرضيه هاي

در حاليكه چكيده مشخصات كلي از مقاله بدست مي دهد، مقدمه ساختار و پيكر بندي مقاله و موقعيت موضوع مورد بررسي را در ادبيات رشته مربوط توضيح مي دهد .در حاليكه خواننده از طريق چكيده با موضوع كلي بحث و بررسي مقاله آشنا مي شود، از طريق مقدمه كه معرفي كاملي از مقاله بدست مي دهد، به اطلاعات ضروري در مورد موضوع بحث و آگاهي هاي مورد نياز در مورد اخذ تصميم نهايي براي مطالعه مقاله دست مي يابد.

اين بخش از مقاله به نحوي نوشته مي شود كه خواننده را آماده ورود به بحث اصلي مقاله نمايد؛ به اين منظور در مقدمه يك مقاله علمي- پژوهشي به ترتيب در باره نكات زير توضيح داده مي شود [5]:

	اهميت و ضرورت موضوع
	پيشينه موضوع و سير مختصري از تاريخچه آن
	حدود و ثغور و ابعاد مسأله مورد پژوهش و قلمرو موضوعي آن
	مسأله اصلي تحقيق
	اهداف مقاله
	ساختار مقاله

به عبارت ديگر، در بخش مقدمه، ابتد ا بايد كليات موضوع پژوهش و اهميت آن عنوان شود. سپس تاريخچه اي از كارهاي مشابه انجام شده به همراه ويژگي هاي هر يك بيان شود. در ادامه مقدمه اي از تلاش انجام گرفته در مقاله براي حل كاستي هاي موجود ذكر شود و هدف و ساختار مقاله نيز در انتهاي مقدمه بيان گردد.

شماره گذاري بخش هاي يك مقاله از مقدمه آن شروع مي شود؛ شماره 1 به مقدمه اختصاص مي يابد. آخرين شماره نيز به بخش نتيجه تعلق مي گيرد. ساير بخش هاي قبل از مقدمه و پس از نتيجه، بدون شماره هستند.

از مهمترين و اساسي ترين اهدافي كه در نوشتن مقدمة مقاله بايد به آنها رسيد، چهار مورد زير را مي توان نام برد:

الف) آماده كردن ذهن خواننده

هدف اين است كه در ابتدا، يك ديد كلي از موضوع مقاله به خواننده تقديم كنيد . اين كار را مي توانيد با بيان يك مقدمه تاريخي فشرده انجام دهيد يا مي توانيد با بيان چند پرسش و پاسخ ساده اما بنيادين به اين هدف برسيد. ممكن است روشي ديگر به ذهنتان برسد. خلاصه خواننده بايد هرچه سريعتر با بياني هرچه ساده تر در جريان كلي كارتان قرار گيرد.

ب) بازارگرمي

اگر تاكنون تحصيل و پژوهش، اين فرصت را به شما نداده كه سراغ تجارت برويد، در اينجا مي توانيد خود را بيازماييد كه آيا استعداد اين كار را داريد يا خير(!). هرچه واضح تر بگوييد كه مقاله تان به چه درد مي خورد. خواص جنسي را كه مي خواهيد بفروشيد، صاف و ساده با بلاغت تمام بيان كنيد. به خواننده بگوييد كه در اين مقاله چه گره اي را باز كرده ايد يا به او بگوييد كه با مطالعة اين مقاله چه چيزي را به دست خواهد آورد [8].

مثلا فرض كنيد عنوان مقاله اي چنين باشد: تعريف تكنولوژي از ديدگاه مهندسان. مؤلف در مقدمه، ابتدا بايد ذهن خواننده را آماده سازد. مثلا اين موضوع را مختصراً شرح دهد كه " … تكنولوژي از نگاه هاي مختلف تعاريف مختلفي دارد. مهندسان، دانشمندان علوم پايه، فيلسوفان، جامع هشناسان و … تعريف يكساني از تكنولوژي ارايه نداده اند و حتي بين اعضاي خود اين گروه ها هم اختلاف نظرهايي وجود دارد …". پس از اينكه با چنين توضيحاتي ذهن خواننده آماده شد، شروع كنيد به بازارگرمي. مثلا بنويسيد: " … ما در اين مقاله سرا غ ديدگاه مهندسان رفته ايم و خلاصة مهمترين آراي آنان را در اين خصوص جمع آورده ايم. در اين مقاله روشن كرده ايم كه چرا مهندسان براي تعريف تكنولوژي به چنين آرايي متوسل شده اند …. در آخر از بين اين تعاريف و آراء، بهترين تعريف و رأي را گزينش كرده، روشن ساخته ايم كه معيارمان در اين گزينش چه بوده است. و …". با بسط دادن و دقيق تر بيان كردن چنين جملاتي بازارگرمي كنيد و سعي كنيد دل خواننده را بدست آوريد. توجه داشته باشيد كه در اين بازارگرمي نبايد عنصري از اغراق و خودبزرگ بيني مؤلف وجود داشته باشد. در بازارگرمي صادق و فروتن باشيد.

ج) بيان نوع تحقيق انجام گرفته و روش آن

محتواي يك مقاله ممكن است محصول يك كار آماري و تحليل نتايج آن باشد. ممكن است محصول انجام دادن چندين آزمايش تجربي باشد. ممكن است محصول مطالعة چند منبع و مرجع در يك موضوع خاص و تنظيم آراي مؤلفان آن منابع باشد. ممكن است محصول نظريه پردازي خود مقاله نويس باشد. ممكن است محصول چند جلسه گفت وگو با صاحبنظران در يك موضوع خاص و خلاصه سازي آراي آنان باشد. ممكن است محصول نقد رأي يك صاحب نظر باشد و … . اينكه شما محتواي مقاله تان را چگونه جمع آورده ايد بايد در مقدمه توضيح داده شود. گويي با اين كار مي خواهيد همه چيز را براي خواننده شفاف بكنيد و دقيقاً به او اعلام كنيد كه كار را چگونه به سامان رسانده ايد.

روش پژوهش يكي از بخش هاي مهم هر مقاله است. هدف از بيان روش است كه پژوهشگران ديگر با مطالعه اين بخش (اگر بخواهند) بتوانند آن پژوهش را با دقت و با رعايت كليه جزئيات تكرار كنند. در واقع ساير افراد بخصوص داوران با خواندن روش مقاله و مقايسه آن با نتايج پژوهش ميزان اعتبار آن را ارزيابي مي كنند.

مولفه هاي مورد بحث در روش پژوهش:

	نوع مطالعه
	جمعيت مورد مطالعه
	مكان و زمان انجام مطالعه
	روش محاسبه اندازه نمونه و نحوه نمونه گيري
	روش گردآوري داده ها و ابزار آن(در مورد ابزار بايد روايي وپايايي آن نوشته شود).
	روش تجزيه و تحليل داده ها

د) بيان ويژگي هاي خاص مقاله

ممكن است مقالة شما ويژگي هاي خاصي داشته باشد كه بهتر است در مقدمه به آنها اشاره كنيد تا خواننده آگاهانه تر وارد ميدان مطالعه شود. فرض كنيد عنوان مقاله تان چنين باشد: آشنايي با موانع انتقال بيوتكنولوژي به كشور. چه بسا مجبور باشيد در تأليف اين مقاله از اصطلاحات مربوط به بيولوژي و تكنولوژي و … استفاده نماييد كه تخصصي اند. به گونه اي كه دركشان براي خواننده غيرمطلع نياز به توضيحات نه چندان كوتاه دارد. درچنين مواردي اگر قرار باشد كه اين اصطلاحات را ابتدا بشناسانيد و سپس وارد بحث شويد اولاً مقاله فرمش را از دست مي دهد و بيشتر شبيه كتاب مي شود و ثانياً انرژي كمتري را مي توانيد صرف هرچه پخته تر ارايه دادن مطلب اصلي مقاله بكنيد. چاره چيست؟ چاره اين است كه در مقدمه اعلام كنيد كه مطالعة مقالة شما و فهميدن آن نياز به اين دارد كه خواننده قبلاً با فلان مفاهيم يا مباحث آشنايي داشته باشد. خيلي خوب است كه مؤلف در مقدمه مقاله اش بگويد كه چه كساني مي توانند از مقاله بهره ببرند. به سخن ديگر بهتر است مؤلف در مقدمه، كلاس خوانندگان مقاله را مشخص سازد.

شما خودتان در عمل، وقتي قلم به دست مي گيريد تا مقاله اي بنويسيد، متوجه ويژگيهاي خاص مقاله خواهيد شد. ويژگي هايي كه بيانشان در متن مقاله مناسب نيست و در عين حال گنجاندن آنها در مقدمه موجب رضايت خاطر خواننده شده، آگاهي او را نسبت به كليت مقاله افزايش مي دهد.

نكتة مهم در مقدمه نويسي اين است كه حجم مقدمه نبايد بيشتر از يك چهارم يا يك پنجم حجم كل مقاله باشد. مقدمه حتماً بايد چند برابر از متن مقاله كوچكتر باشد. مقدمه بايد هم مؤجز باشد و هم گويا و نوشتن متنهاي مؤجز گويا هم هنر مي طلبد و هم زيركي.

5-4) متن مقاله

نوبت به عنصر اصلي مقاله رسيد. حال، شما بعد از به خرج دادن وسواس منطقي فراوان در انتخاب عنوان و نيز نوشتن مقدمه بصورت موجز گويا، مي خواهيد شروع به نوشتن متن اصلي مقاله كنيد و محصول تحقيق يا مطالعه تان را به خواننده ارايه دهيد.

قواعد متن نويسي:

1. قدم اول: جمع آوري موضوعات محوري و مهم مقاله

قبل از شروع به نوشتن بايد همة موضوعات محوري و مهمي را كه مي خواهيد در متن مطرح كنيد، روي برگي بنويسيد. بعضي ها يا به علت هوش زياد و حافظه قو يشان يا به علت آسان بودن محتواي مقاله، چند دقيقه قبل از شروع به نوشتن مي توانند براحتي اين كار را بكنند. ولي بايد توجه داشته باشيد كه اين كار نوعاً زمان بر است. برخي از نويسندگان، بخصو ص آنهایي كه حرفه اي اند و با مطالب بغرنجي دست و پنجه نرم مي كنند، گفته اند كه روزها و بلكه هفته ها طول كشيده تا بتوانند همة موضوعات محوري و مهم مقاله شان را جمع بياورند. البته تصور نكنيد كه آنان روزها و هفته ها، همواره، فقط به اين موضوع انديشيده اند، نه. معمولاً نويسندگان همواره قلم و دفترچه اي در نزد خود دارند و هرازگاهي در شرايط گوناگون ايده اي را كه بطور ناگهاني از ذهنشان عبور مي كند، شكار مي كنند و در آن دفترچه يادداشت مي نمايند. بعد از چند روز يا هفته جمع بندیهایي از موضوعات گوناگون در آن دفترچه ثبت شده است. البته همة نكات يادداشت شده بدرد نمي خورد. شايد يك سوم آنها مفيد واقع شود. اما اگر بدانيد كه همين يك سوم ها چه معجزه اي مي كند حتماً شما هم آن قلم و دفترچه را هميشه با خود حمل خواهيد كرد.

2. عناوين متن و عناوين فرعي هر يك از آنها را حدس بزنيد.

سعي كنيد، بازهم قبل از نوشتن متن، بر اساس موضوعات محوري و مهم مقاله كه قبلا روي برگي نوشته ايد، عناوين فرعي و چه بسا فرعي تر مقاله تان را حدس بزنيد و روي برگي بنويسيد. عنوان و مقدمه مانند تنة يك درخت و عناوين فرعي متن چون شاخه هاي آن هستند.

ممكن است هر عنوان فرعي، خود صاحب عنوانهاي فرعي تر باشد. اين عنوان هاي فرعي تر هم به عنوان شاخه هاي نازكتر جدا شده از يك شاخه ضخيم تر مي باشند. تا آنجائيكه مي توانيد، سعي كنيد درخت مقاله تان شكل متناسب و زيبايي داشته باشد. مبادا در متن مقاله تان يك عنوان فرعي تر وابسته به يك عنوان فرعي را برجسته كنيد يا به اصطلاح Bold كنيد، در حاليكه از آن عنوان فرعي هيچ خبري نيست. آيا ممكن است كه يك شاخة نازكمستقيماً از تنة درخت برويد و در كنار شاخه هاي اصلي و كلفت درخت ادعاي شخصيت و هويت كند؟

قبل از شروع به نوشتن سعي كنيد عناوين فرعي و فرعي تر مقاله را حدس بزنيد. گرچه تجربه نشان داده است كه در حين نوشتن، نقشة اولية مقاله و جايگاه عناوين تغييراتي مي كند ولي شما از انجام دادن اين كار ضرر نمي كنيد كه منفعت مي كنيد. حداقل منفعتش اين است كه با ذهني روشن و مطمئن وارد عرصه نوشتن مي شويد و قلم را با طمأنينه بيشتري روي كاغذ مي لغزانيد.

نكته ديگر اينكه بهتر است همان وسواس منطقي را كه در نوشتن عنوان اصلي مقاله داشتيد در نوشتن عناوين فرعي و حتي فرعي تر مقاله نيز داشته باشيد. چنين عملي مقاله را زيبا و جذاب مي كند.

3. واضح بنويسيد.

واضح نويسي هم قواعدي دارد كه به بعضي از مهمترين آنها اشاره مي كنيم:

مهمترين شرط لازم براي واضح نويسي، تسلط علمي مؤلف به موضوع مقاله است. اگر مؤلف مطلبي را خوب نفهميده باشد، خوب هم نمي تواند ارايه اش دهد. فراموش نكنيم كه فصاحت و بلاغت فرزند دانايي است.

در حاليكه اين توانايي را داريد كه از لغات ساده تر استفاده كنيد، هيچگاه در القاي مطلبتان به لغات بغرنج و مشكل متوسل نشويد. برخي تصور مي كنند كه اگر از لغات بغرنجي كه ندرتًا مورد استفاده قرار مي گيرند استفاده كنند، با سواد تر و عالم تر جلوه خواهندكرد . اصلاً اينطور نيست. هنر اينجاست كه شما مشكل ترين مطالب را به ساده ترين نحو به خواننده القا نماييد.

حتي المقدور سعي كنيد مطالبي را كه مي نويسيد تكرار نكنيد. در متون ادبي تكرار يك لغت، يك معنا یا يك جمله براي برانگيختن عاطفه و خيال خواننده، گاهي مورد استفاده قرار مي گيرد ولي در متون علمي تكرار جايگاهي ندارد. مطلب و تحليل علمي را يكبار مي نويسند و اگر خواننده با مطالعة آن، مطلب را درك نكرد، برمي گردد و عبارت يا عبارات خوب درك نشده را مجدداً مطالعه مي كند.

سعي كنيد جملاتي را كه مي سازيد كوتاه باشند. جمله هر چه كوتاهتر باشد، خواننده آن را آسانتر تحليل و پردازش خواهدكرد. از اين گذشته ساختن جمله كوتاه آسانتر از ساختن جملة بلند است. اگر اراده كنيد جملاتتان را كوتاهتر بنويسيد، با مشكلات دستوري كمتري هم مواجه خواهيد شد.

پاراگراف ها هم مثل جمله ها، هر چه كوتاهتر بهتر. ولي چقدر كوتاه؟ اصلا بر اساس چه معياري بايد اندازة پاراگراف ها را تعيين كنيم؟ اصلي ترين نكته اي كه بايد در تنظيم يك پاراگراف لحاظ كنيد وحدت موضوعي آن است. در هر پاراگراف، با توجه به مقتضيات متن، فقط يك موضوع با شاخ و برگ هايش مطرح مي شود. البته به شرط اينكه اين شاخ و برگ ها يا مطالب حاشيه اي چندان وسيع و حجيم نباشند كه براي تبيين شان نياز به يك پاراگراف مستقل داشته باشيم. نكتة ديگر اين است كه در هر پاراگراف همين موضوع واحد بايد با وضوح كافي تبيين شود. پس مي توانيم بگوييم كه پاراگراف عبارت است از يكسري جملات كه براي تبيين هر چه واضحتر يك موضوع محوري دور هم جمع مي آيند.

يكي از توانايي هاي نويسندگان حرفه اي اين است كه مي توانند حجم پاراگراف هاي متنشان را كم كنند. آنان چنين كاري را با خرد خرد كردن افكارشان به انجام مي رسانند. آنان هيچگاه شروع به خلق يك پاراگراف جديد نمي كنند مگر اينكه اول روشن كنند كه چه مي خواهند در آن به رشتة تحرير درآورند. آنان شفاف مي انديشند و شفاف مي نويسند.

معمولاً مي توان حرف اصلي يك پاراگراف را در يكي دو جمله نوشت. بقية ظرفيت پاراگراف توسط جملات توضيحي پر مي شود؛ جملاتي كه آن حرف اصلي را واضح تر مي كنند. نويسندگان حرفه اي بر حسب مقتضيات متن و ويژگي هاي موضوعي كه مي خواهند آن را در يك پاراگراف بگنجانند، حرف اصلي را در اول، ميانه ياآخر آن جاي مي دهند. مثلا ممكن است موضوع پاراگرافي اندكي هيجان انگيز و تعجب آور باشد. نوشتن حرف اصلي در ابتداي پاراگراف تحت شرايطي (كه شخص در حين قلم زدن آنه ا را كشف مي كند) مي تواند عطش مطالعة بقية آن را در خواننده برانگيزد. يا مثلا ممكن است نويسنده در يك پاراگراف ميل داشته باشد با بيان مقدمات استنتاج يك حكم، ذهن خواننده را آماده كند تا آن را بپذيرد يا غيرمستقيم خود آن را نتيجه گيري كند. در اين صورت پرواضح است كه جايگاه القاي حرف اصلي، آخر پاراگراف است. در شرايط ديگر نويسنده به صلاحديد خود و بر اساس حس زيبايي شناسي اش مي تواند حرف اصلي را در اواسط پاراگراف نيز القا بكند.

اكنون وقت آن است كه سه پاراگراف قبلي و همين پاراگرافي را كه در حال شكل گرفتن است، مورد توجه قرار دهيد. به اين پرسش پاسخ دهيد كه آيا قواعد پاراگراف نويسي در اين چهار مورد رعايت شده است يا خير؟ سعي كنيد سخن اصلي هر پاراگراف و موقعيت آن را براي خودتان مشخص سازيد؟ آيا وحدت موضوع در همه آنها رعايت شده است؟ آيا با وضوح كافي نوشته شده اند؟ پاسخ به اين پرسش ها تمرين مفيدي است. سعي كنيد همين تمرين را با متن هاي ديگر نيز انجام دهيد.

همة كساني كه دوره هاي مقدماتي تحصيلي را طي كرده اند با مفهوم و كاركرد نقطه، ويرگول، نقطه ويرگول، دو نقطه، علامت تعجب، علامت سوال و ... آشنايي دارند. ولي بايد به اين نكته توجه داشته باشيد كه درست و بجا بكار بردن اين علائم، آنگونه كه معمولا تصور مي شود، كار چندان آساني نيست و نياز به دقت نظر و تجربة فراوان دارد. اين علائم به ظاهر پيش پا افتاده، اگر درست مورد استفاده قرار گيرند، تاثير قابل توجهي در جلب رضايت خواننده خواهند داشت. مطالعة متني كه اين علائم در آن يا بكار نرفته اند يا بجا مورد استفاده قرار نگرفته اند، مي تواند نفس خواننده را بند بياورد . اگر مي خواهيد قدر و ارزش اين علائم را بيش از پيش لمس بكنيد مي توانيد مثلاً به رمان هاي نادر ابراهيمي رجوع كرده، تاثير آنها را در بارور شدن هر چه بيشتر متن ملاحظه نماييد. نويسندگان حرفه اي با حوصله و دقت زياد اين علائم را به كار مي برند. بياييد ما هم تلاش كنيم آنها را هوشمندانه بكار گيريم.

از اضافه كردن مسلسل كلمات به هم بپرهيزيد. به اين مثال كه مي تواند قسمتي از يك جمله تلقي شود توجه بفرماييد: "… ارتقايِ تكنولوژي هاي مربوط به صنعت نفت دولت غير مقتدر به لحاظ اقتصادي تحريم شدة در آستانة انتخابات …". البته اين مثال، كمي اغراق آميز است ولي در عوض زشتي اضافه كردن مسلسل كلمات به هم را براحتي نشان مي دهد.

حتي نويسندگان درجه يك هم براي نوشتن مطلبي ممكن است فانوس به دست گيرند و كنج هاي تاريك ذهنشان را وجب به وجب جستجو كنند تا شايد لغتي مناسب براي القاي معنايي كه در ذهن دارند بدست بياورند. البته در مقالات علمي كار به اندازة مثلا رمان نويسي سخت نيست، ولي نويسندگان مقالات علمي نيز بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه در حين نوشتن بايد با آرامش تمام در ذهنشان جستجو كنند و بهترين لغات ممكن را براي القاي نيتشان بكار گيرند. اين نكته را خطاب به كساني گفتيم كه تصور مي كنند لغات و اصطلاحات در حين نوشتن براحتي به ذهن خطور مي كنند و ما مي توانيم بي خيالانه از آنها استفاده كنيم.

هرگاه ديديد كه تحت يك عنوان مطالب زيادي براي طرح كردن هست، به تكنيك تبويب، يعني باب باب كردن متوسل شويد. مثل همين كاري كه ما اكنون در نوشتن همين نكات انجام مي دهيم. عنوان اين قسمت از بحثمان "واضح بنويسيد" بود. چون ديديم مطلب زياد است، باب باب كرديم تا در هر بابي آسانتر روي موضوع متمركز شويم.

نويسنده مثل يك راننده است. يك راننده اگر به پيچ خطرناكي برسد، با حواس جمع تر، سرعت كمتر و آرامش بيشتري رانندگي مي كند. نويسندة خوب هم وقتي به مطلبي مي رسد كه مي داند فهمش سخت است، حوصلة بيشتري به خرج مي دهد. پاراگراف ها را كوتاهتر و تعدادشان را بيشتر مي كند. جمله ها را كوتاهتر مي كند. از تمثيل استفاده مي كند. به نقل مطالعات موردي، بيشتر عنايت مي كند. خلاصه خود را به هر آب و آتشي مي زند تا بتواند مطلب را در ذهن خواننده بلغزاند. البته شرط اينگونه بودن اين است كه نويسنده بتواند پيچ هاي خطرناك را هر چه زو دتر با نگاه تيزش ببيند.

نكتة اين قسمت را با يادي از مولانا القا مي كنيم. مولوي به تقاضاي يكي از مريدانش هجده بيت اول مثنوي را كه بعدها به ني نامه مشهور گشت سرود. اما اين هجده بيت به مذاق آن مريد شيرين آمد و به اصرار و تشويق او ني نامه در عرض چهارده سال حدوداً به 24000 بيت رسيد. نكتة جالبي كه ما بايد از آن درس بگيريم اين است كه صاحبنظران مي گويند در تمام مثنوي، يعني در تمام اين هزاران بيت، شما مي توانيد بوي آن هجده بيت اول را دريابيد. به اين مي گويند يك انسجام عالي و ناب. مقاله هم بايد انسجام داشته باشد. گنجاندن مطلب نامربوط يا مطلبي كه نسبت به موضوع كلي مقاله ناخالصي دارد قدغن است و يك ضعف جدي به شمار مي آيد. تمام عناصر مقاله طوري بايد تنظيم شوند كه گويي در حال شيرجه زدن به طرف نتيجه گيري مقاله اند [8].

4. مطلبتان را خوب بپزيد.

مطالبتان را خوب بپزيد و آنها را خوب بپروريد. پخته نوشتن دو راز مهم دارد:

راز اول. تا زمانيكه مقدمات و لوازم يك نتيجه گيري يا يك حكم را با نظم منطقي بيان نكرده ايد، سراغ بيان آن حكم يا نتيجه گيري نرويد.

راز دوم. مقاله بايد انسجام منطقي داشته باشد. هر مطلب بايد رابطة واضح و منطقي را با مطلب قبل و بعد از خودش دارا باشد. مثل پديد آمدن يك رود، مفاهيم ريز بتدريج بطور منطقي به هم وصل مي شوند و نتايجي را به بار مي آورند. اين نتايج هم بتدريج بطور منطقي به هم مي پيوندند و جريان اصلي مقاله را خلق مي كنند و در نهايت مقاله به نتيجة اصلي مي رسد.

5. بيان مطالعات موردي را فراموش نكنيد.

اگر متنتان مثل متنهاي منسوب به حوزة مديريت، به گونه اي باشد كه بشود در آن مطالعات موردي را مورد توجه قرار داد، از اين كار پرهيز نكنيد. نقل مطالعات موردي به شرط اينكه حجمشان به گونه اي زياد نباشد كه حوصله خواننده را سرببرد، براي جلب نظر او بسيار سودمند است. بخصوص آن نوع از مطالعات موردي كه پيامي تعجب برانگيز و درسي بديع در بطن خود به همراه دارد. نقش مطالعة موردي در چنين متوني، شبيه نقش قصه است در خطبة خطيبان . يكي از فنون خطابت نقل قصه است . شنيدن قصه براي مخاطبان بسيار جذاب است و فكر آنان را متمركز مي كند. خطيب هم از اين فرصت استفاده كرده، لابلاي قصه ها سخنان حكمت آميز ايراد مي كند. مطالعات موردي هم يك چنين نقش جذابي را مي توانند ايفا كنند.

پيرمردي را مي شناختم كه جيبش هميشه پر از شكلات بود. حكمتش را پرسيدم. گفت: "من نوه زياد دارم و براي اينكه مرا بيشتر دوست داشته باشند هميشه در جيبم شكلات به همراه دارم كه هر وقت آنها را ديدم كامشان را شيرين كنم". همينطور است نويسنده. جيب نويسنده بايد پر از مطالعه موردي باشد تا كلامش هميشه به مذاق خواننده خوش آيد.

6. ذكر منبع و مرجع واجب است.

در نوشتن مقاله اگر سخني، ايده اي يا انديشه اي را از يك مؤلف و صاحبنظر نقل مي كنيد، حتماً خواننده ر ا از منبع و مرجع آن سخن آگاه سازيد. يعني بگوييد اين حرف و ايده را از چه كسي اخذ كرده ايد. و اگر حرف و ايده مال خودتان است، بدون تعارف آن را به خودتان نسبت دهيد و مثلا بگوييد كه "رأي ما در اين خصوص چنين و چنان است". براي خواننده روشن كنيد كه ايده هاي مطرح شده در مقاله از آن كيست.

7. رعايت آداب نقد

جسارت، توهين، طعنه و… به مؤلفان و صاحبنظران ديگر در مقالات انتقادي هيچ جايگاهي ندارد. فقط اعلام كنيد اين سخن از آن فلاني است و سپس شروع به نقد و بررسي منطقي آن نماييد. تكرار زياد اسم مؤلف مورد انتقاد هم كار خوبي نيست. درمباحث علمي، منتقد با يك انديشه بايد دست و پنجه نرم كند و درگير شدن با شخصيت مؤلف در بسياري از موارد نه تنها لزومي ندارد بلكه كار غلطي است.

5-5) نتیجه گیری

برخي از اساتيد جلسة آخر را به يادآوري اهم مطالب طول ترم اختصاص مي دهند. درس كاملاً القا شده، استاد در اوايل ترم از مقدمات شروع كرده و در جلسات ما قبل آخر به نتايج درس موردنظر رسيده و اكنون در جلسة آخر اهم مطالب را تكرار مي كند. استاد در اين جلسة آخر مطالب كليدي و مهم را يادآوري مي كند. دوست دارد دانشجويانش حداقل اهم مطالب را در خاطرشان داشته باشند. اين همان كاري است كه مقاله نويس حتماً بايد در بخش نتيجه گيري انجام دهد. شما در نتيجه گيري مقاله حرف چندان تاز هاي نمي زنيد، بلكه آنچه را كه فكر مي كنيد از مطالعة اين مقاله بايد در ذهن خواننده باقي بماند، بازگو مي كنيد. تمام حرف هايتان، از مقدمات تا نتايج، در متن آمده است. اكنون با نوشتن نتيجه گيري مي خواهيد به خواننده كمك كنيد تا آنچه را كه شايسته است از مطالعة مقاله جذب كند، براحتي بدست بياورد.
در نوشتن نتيجه گيري نبايد استدلال ها و مستندات متن را، حتي خلاصه وار، دوباره نقل كنيد. فقط به تكرار مهمترين نتايج اكتفا كنيد. محصولات مقاله را گلچين كنيد و با عباراتي مؤجز در بخش نتيجه گيري نقل نماييد. حجم بخش نتيجه گيري بايد كم باشد، حتي كمتر از مقدمة مقاله.
يافته ها و نتايج تبيين و تفسير مي شوند و با ادبيات مربوط به موضوع تحقيق مربوط مي شوند. در اين بخش لازم شباهتها و تفاوتهاي بين نتايج تحقيق با تحقيق هاي قبلي روشن گردند. بخش بحث كل مقاله را به هم مرتبط مي كند. در تنظيم اين قسمت سعي شود نتايج با توجه به نظريه هاي موجود تبيين گردند. اطلاعات زير بايد در قسمت “بحث” بيان شود:

	يك مرور سريع بر روي يافته هاي مهم، خصوصاً اهميت آماري آنها
	آيا آن اطلاعات فرصيه تحقيق را تائيد مي كنند؟ سوالات پژوهش را پاسخ مي دهند؟ يا اهداف را محقق را برآورد كرده اند؟
	آيا با نتايج ساير محققان همخواني دارد؟

بحث بايد بتواند نتايح حاصل از پژوهش را شرح دهد و از آنها حمايت كند، هم چنين محدوديت هاي پژوهش و چگونگي تعميم پذيري نتايج را شرح دهد. كاربرد نتايج مطالعه و پيشنهادها يا راهكارها نيز در اين بخش ارائه مي شود.
در راستاي ترويج كار گروهي، مقاله نويسان حرفه اي در سرتاسر جهان در آخر مقاله، بعد از نتيجه گيري و قبل از ذكر منابع از كساني كه به نحوي در شكل گيري مقاله به مؤلف يا مؤلفان كمك كرده اند، تشكر و قدرداني مي كنند.

5-6) مراجع

بندرت مقاله‌اي يافت مي شود كه مؤلف آن در تأليف مقاله از آرای ديگران بهره نبرده باشد. يكي از دلخراش ترين صحنه هاي جهان (!) اين است كه مؤلف يك مقاله از آراي ديگران استفاده بكند ولي نگويد از كدام منبع و كدام مؤلف اين آراء را نقل كرده است. اصلا اين عمل نوعي توهين به خواننده نيز محسوب مي شود. اين عمل اگر عمداً انجام گيرد نوعي دزدي به شمار مي آيد و چنين مؤلفي حتماً بايد آگاه شود!
براي مرجع نويسي روش هاي متعددي را مورد استفاده قرار داده اند. كه در ادامه با مهمترين آنها آشنا مي شويم.

6) مرحله ششم: ارزيابي مقاله

پس از كامل شدن مقاله، قبل از ارسال بايد مورد ارزيابي قرار گيرد. بهتر است كه علاوه بر نويسنده يا نويسندگان توسط افراد با تجربه نيز مقاله مورد ارزيابي قرار گيرد بهترين منبع براي دانشجويان اساتيد مربوطه مي باشند. در هنگام ارزيابي مقاله بايد به سوالات زير پاسخ داده شود [8]:

	آيا مقاله توانسته است آنچه در ذهن داشتيد نشان دهد؟
	آيا مقاله توانسته است تصوير درست و نسبتا كاملي از موضوع را ارائه دهد؟
	آيا مسأله اصلي بوضوح نشان داده شده است؟
	آيا هدف مقاله در ابتداي آن منعكس شده است؟
	آيا مقاله به هدف مطرح شده دست يافته است؟
	آيا ساختار مقاله منطقي و در بر دارنده همه اجزاء مورد نظر مي باشد؟
	آيا عنوانهاي فرعي بدرستي انتخاب شده اند؟
	آيا ساختار و متن مقاله از انسجام لازم و وحدت رويه و سبك برخوردار است؟
	آيا مرور پيشينه بدرستي انجام گرفته است؟
	آيا متن مقاله از پيشرفت منطقي برخوردار است؟
	آيا استنادها و نقل قول ها بجا و مناسب ارائه شده اند؟
	آيا حجم (طول) مقاله متناسب با موضوع است؟
	آيا چكيده مقاله بازگو كننده محتواي آن مي باشد؟
	آيا كليدواژه ها بدرستي انتخاب شده اند؟

7) مرحله هفتم: تدوين نهايي مقاله براي ارسال

نكته : تدوين نهايي مقاله براي ارسال به مجله يا همايش بايد براساس فرمت (الگو) ارائه شده آن كنفرانس يا مجله باشد. فرمت يا الگوي ارائه شده شامل موارد زير است:

	فونت فارسي و لاتين شامل اندازه فوت نوع قلم
	تعداد صفحات
	ساختار مقاله
	ساختار جداول، نمودارها و اشكال
	ساختار چكيده مقاله
	روش فهرست نويسي

7-1) ویرایش مقاله باهمکاری ویراستار انگلیسی زبان بومی (Native American Editor)
درصورتی که می خواهید مقاله خود را در ژورنالهای معتبر انگلیسی زبان انتشار دهید لازم است قبلاً آن را بدست گروهی متخصص در ویرایش آکادمیک و نگارش علمی قرار دهید که علاوه بر تخصص درنگارش علمی دارای اعضای انگلیسی زبان بومی در بین خود باشند.
اغلب مقالات فارسی زبانان، به علت سبک بودن نگارش تخصصی علمی به زبان انگلیسی و یا وجود انبوه اشتباهات گرامری، نقطه گذاری، ساختارهای عجیب و غریبی که فقط بهنگام ترجمه از فارسی به انگیسی توسط مترجمین فارسی به انگلیسی - که بطور مادرزاد انگلیسی زبان نیستند - خلق می شود، درهمان نگاه اول توسط ویراستار ژورنال های انگلیسی زبان مردود می شوند.
بهترین حالت ویرایش یک مقاله علمی حالتی است که جملات نه تنها از نقطه نظر زبان انگلیسی ویرایش شوند بلکه قبل از آن جملات با ساختارهای نگارش علمی جایگزین شوند وگرنه در بهترین حالت ممکن نتیجه آن تولید مقاله ای خواهد بود که ضمن عاری بودن از ایرادات گرامری و نگارشی، فقط در حد یک مقاله روزنامه ای می باشد و نه مقاله ای برای انتشار در یک ژورنال علمی.
تصویر زیر نمایی از بخش چکیده ی یک مقاله است که توسط ویراستار انلگیسی الاصل ویرایش شده است. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می شود، متن مورد نظر از همه جنبه های مختلف شامل نقطه گزاری و گرامر و اشتباهات املایی حتی تا جایگزینی افعال و کلمات با کلمات و افعال مناسب تر و حتی تغییر ساختار جملات دچار ویرایش از نوع حرفه ای و پیشرفته شده است. علاوه بر آن، ویراستار همانطور که در سمت راست تصویر مشاهده می شود تعدادی کامنت نیز به مؤلف داده است. کلمات قرمز رنگ که خط از وسط آنها عبور کرده است کلمات و جملاتی هستند که اشتباه بوده است و با کلمات و جملات قرمز رنگی که خط از زیر آنها عبور داده شده است جایگزین شده اند و کلمات و جملات سیاه رنگ نیز دست نخورده باقی مانده است.



در زیر چند نمونه از جملات ویرایش شده توسط ویراستار انگلیسی الاصل مقالات علمی آورده شده است:

.Before: There is a positive relation between X and Y
.After:      A positive relation exists between X and Y
. . . Before: In examining the second hypothesis we need to define the
. . . After:      The second hypothesis requires defining the
. . . Before: In first hypothesis we compare the
. . . After:      The first hypothesis compares the